Mały Uczeńl

1 2

Rozwój dziecka

Na czym polega dwujęzyczność? Czy osoba dwujęzyczna

w obu językach porozumiewa się tak samo dobrze, czy

zwykle dominuje u niej któryś z nich?

Dwujęzyczność, inaczej bilingwizm, ma w literaturze wiele defi-

nicji. Czasem postrzegana jest wąsko, czasem szeroko, ale zwykle

obejmuje również zjawisko wielojęzyczności. Mojemu sercu naj-

bliższe jest pragmatyczne widzenie dwujęzyczności, w którym

zwracamy uwagę przede wszystkim na aspekt użycia języków.

W tym zatem ujęciu jednostki, które skutecznie funkcjonują

w dwóch (lub trzech, czterech itd.) językach, mogą nosić miano

osób dwujęzycznych. Poziom znajomości obu języków u osób

dwujęzycznych najczęściej jest bardzo niejednorodny, zwykle

dominuje jeden z nich oraz mają one zróżnicowany rozdział funk-

cjonalny (służą do różnych celów, zakres słownictwa nie pokrywa

się). Wierzę jednak, że dwujęzyczność pełna, w której oba języki

są rozwinięte w wysokim stopniu, przy odpowiedniej motywacji

i wkładzie pracy, jest również możliwa do osiągnięcia. Obserwuję

taką dwujęzyczność u niektórych uczniów, z którymi pracuję, oraz

u moich własnych dzieci. W takich sytuacjach nie spoczywajmy

jednak na laurach, tylko pamiętajmy, że dwujęzyczność jest zja-

wiskiem wysoce dynamicznym i już wykształcona przy braku

wsparcia dla jednego z językówmoże osłabnąć lub wręcz zaniknąć.

Czy dziecko dwujęzyczne to takie, które od urodzenia

jest uczone dwóch języków, czy też na późniejszym

etapie życia również można stać się dwujęzycznym?

Dzieciom najnaturalniej przychodzi przyswajanie dwóch języ-

ków i często ich dwujęzyczność nazywamy naturalną. Dorośli przy

nauce drugiego języka angażują inne, bardziej świadome strategie

i najczęściej poznają drugi język poprzez instrukcję w tym pierw-

szym. Tak powstałą dwujęzyczność nazywamy sztuczną. Tak więc

dwujęzyczność dzieci i dwujęzyczność dorosłych to dwa oblicza

tego samego zjawiska. Warto, żebyśmy my, jako dorośli, niepo-

trzebnie nie odgradzali się od naszych dzieci sztuczną barierą:

ty jesteś dwujęzyczny, a ja jednojęzyczny. Jeżeli tylko uczymy się

drugiego języka i korzystamy z niego na co dzień, choćby oglą-

dając filmy w oryginale czy korzystając z obcojęzycznej literatury

czy stron internetowych, to też jesteśmy do pewnego stopnia

dwujęzyczni. Będzie to inny rodzaj dwujęzyczności niż ta, którą

obserwujemy u naszych uczniów, ale na pewno odnajdziemy

wiele doświadczeń, które nas połączą.

Jakie są plusy dwujęzyczności, a jakie najczęstsze pro-

blemy dziecka dwujęzycznego?

Plusów dwujęzyczności jest bardzo wiele. Badania naukowe

przeprowadzone na całym świecie dowodzą, że dwujęzyczni

z dwoma dobrze rozwiniętymi językami mają lepiej niż jedno-

języczni rozwinięte myślenie dywergencyjne (twórcze), szcze-

gólnie w zakresie płynności i giętkości. Ponadto charakteryzują

się analitycznym podejściem do języka jako systemu i większą

świadomością metajęzykową, która jest czynnikiem o decydu-

jącym znaczeniu dla rozwoju umiejętności czytania u dzieci.

Oznacza to, że osoby dwujęzyczne mogą wcześniej niż osoby

jednojęzyczne osiągać gotowość do podjęcia nauki czytania.

Dwujęzyczni często wcześniej osiągają kolejne stadia rozwoju

psychicznego, a w tym rozwoju mowy. Przyswajanie dwóch

języków promuje rozwój każdego z nich. Nierzadko osoby dwu-

języczne osiągają także wyższe wyniki niż osoby jednojęzyczne

w testach szybkości przetwarzania informacji. Wykazują wyższą

niż norma wiekowa wrażliwość na potrzeby odbiorcy w procesie

komunikacji oraz wyższą skuteczność komunikacji. Równomierna

stymulacja obu języków osoby dwujęzycznej może dać jej więc

ogromne korzyści, przyspieszając rozwój kompetencji komu-

nikacyjnej oraz ogólny rozwój poznawczy. Efektem sprawniej-

szego rozwoju poznawczego są często lepsze wyniki w nauce.

Szczególnie szybkie postępy w nauce szkolnej osiągają dzieci

uczęszczające do dwujęzycznych szkół, w których używa się

na zmianę obu ich języków jako instrumentu przekazywania

wiedzy (język wykładowy).

Niestety, dwujęzyczność niesie ze sobą czasem również pewne

niedogodności. Osoby dwujęzyczne mają niekiedy poczucie

niedoskonałości w jednym lub obu językach (brakuje im słowa,

mają obcy akcent, popełniają błędy gramatyczne). Obserwuje

się u niektórych trudność w pozostawaniu w granicach jednego

Rozmowa z Anetą Nott-Bower, logopedą specjalizującym się

w pracy z osobami dwujęzycznymi

jest ogromną

Dwujęzyczność

szansą