Życie Szkoły

k ą c i k m a ł e g o o d k r y w c y

ŻYCIE SZKOŁY

STYCZEŃ 2015

Dlaczego tak się stało, skoro ilośćmarchwi i płynuwobu

szklankach była jednakowa?

Dlatego że zawarty w mar-

chewce karoten dobrze rozpuszcza się w tłuszczach, a bar-

dzo słabo w wodzie. Dzięki obecności tłuszczu w surówce

nasz organizm lepiej przyswaja cenny karoten.

W poszukiwaniu skrobi

Skrobia jest cukrem, który roślina wytwarza za pomocą

energii słonecznej z wody i gazu (dwutlenku węgla – takiego

samego, który wydychają ludzie). Ten bardzo ważny związek

magazynowany jest potemw różnych częściach poszczegól-

nych roślin i wykorzystywany jako źródło energii niezbędnej

do przebiegu różnych reakcji. Gdzie można znaleźć skrobię

i jak można potwierdzić jej obecność? Najszybciej znajdzie-

my ją w kuchni, a w domowej apteczce odszukamy odpo-

wiedni tester, oczywiście pod opieką osoby dorosłej.

Do wykonania eksperymentu potrzebne będą:

surowy ziemniak;

mąka kukurydziana i płatki kukurydziane;

kromka chleba;

jabłko;

zakraplacz;

nóż;

biały talerzyk;

jodyna.

Najpierw należy wlać kilka kropli jodyny na biały talerzyk.

Uczniowie zwracają uwagę na kolor tego płynu. W dalszej

części eksperymentu zaobserwują, jak zmienia się barwa jo-

dyny. Następnie mali odkrywcy kroją ziemniak na pół i na

przekrojone miejsce wlewają kilka kropli jodyny. Obserwu-

ją, jak zmieni się barwa ziemniaka wmiejscu, w którymmiał

kontakt z jodyną. Kolejnym krokiembędzie wlanie kilku kropli

jodyny na kromkę chleba, przekrojone jabłko, mąkę kukury-

dzianą i płatki kukurydziane oraz obserwacja reakcji z jodyną.

Co się okaże?

Jodyna w kontakcie z rozkrojonym ziemnia-

kiem, mąką kukurydzianą i chlebem zmieni swoje zabarwie-

nie na niebiesko oletowe (a nawet czarne). Na rozkrojonym

jabłku odbarwienie praktycznie nie nastąpi.

Jak to wyjaśnić?

Jodyna reaguje ze skrobią, zmieniając

zabarwienie z czerwonopomarańczowego na niebiesko o-

letowe (do czarnego) i tym samym jest testerem na obec-

ność skrobi. Dzieje się tak w przypadku bulw ziemniaków

i nasion zbóż. W jabłku zaś przeważają inne cukry niż skro-

bia i dlatego w tym wypadku jodyna nie zmienia koloru.

A to ciekawe...

Skrobia jest cukrem, co wcale nie znaczy, że ma słodki smak!

Czysta chemicznie skrobia jest białym proszkiem bez sma-

ku i zapachu. W zimnej wodzie się nie rozpuszcza, ale w cie-

płej już tak. Po rozpuszczeniu w ciepłej wodzie tworzy kleik

skrobiowy wykorzystywany między innymi do produkcji

kleju. Skrobię ziemniaczaną wykorzystuje się też do kroch-

malenia (usztywniania) tkanin, a także do produkcji kisielu.

Ukryte kolory

Punktem wyjścia do wykonania tego eksperymentu mo-

że być obejrzenie drukarki komputerowej z pojemnikami na

atrament. Mali odkrywcy zauważą, że w drukarce znajdują się

tylko cztery pojemniki z atramentem (w kolorach: czarnym,

żółtym, niebieskim i czerwonym). Potemwydrukują wybrany

przez siebie kolorowy obrazek i przyjrzą się występującymna

nimbarwom. Okaże się, że jest ich tambardzo dużo. Skąd się

wzięły wdrukarce, skoro były tam zaledwie cztery kolory? Oto

prosty eksperyment pozwalający odpowiedzieć na to pytanie.

Potrzebne będą:

różnokolorowe pisaki (w tym koniecznie czarny, niebie-

ski, żółty i czerwony, a dodatkowo np. pomarańczowy,

fioletowy, zielony);

tyle szklanek do połowy napełnionych

wodą, ile jest kolorów pisaków;

paski bibuły filtracyjnej.

Na każdympasku bibuły należy zrobić pisakiemplamę w od-

ległości kilku centymetrów od brzegu. Tak przygotowane pa-

ski bibuły należy zgiąć i założyć na szklanki w taki sposób, by

jeden koniec bibuły dotykał wody, a drugi znalazł się poza

szklanką. Plamy narysowane pisakami powinny znajdować

się nad powierzchnią wody. Po około 20minutachwoda wsią-

kająca w bibułę zacznie sięgać plamwykonanych pisakiem.

Fot. 2