49 / 52
k ą c i k m a ł e g o o d k r y w c y
www.zycieszkoly.com.pl47
Jak to wyjaśnić?
System dwóch szpulek spowodował
rozłożenie siły potrzebnej do podniesienia książki i dlatego
w tym przypadku wysiłek był znacznie mniejszy niż wtedy,
gdy książka była podnoszona bezpośrednio za koniec linki.
Można jeszcze sprawdzić, czy łatwiej będzie podnosić
książkę przy pomocy linki założonej tylko na jedną szpul-
kę. Okaże się, że nie. Zmieni się tylko kierunek ruchu, ale
nie zmniejszy się siła, z jaką trzeba będzie ciągnąć za linkę
w celu podniesienia książki.
Po co jest przekładnia w rowerze?
Zwykły rower zawieramnóstwomechanizmów, których dzia-
łanie oparte jest na prawach mechaniki. Jako przykład może
posłużyć przekładnia służąca do regulacji liczby obrotów koła
napędowego roweru, a tym samymprędkości jazdy. Przy nie-
wielkiej pomocy nauczyciela dzieci mogą skonstruować pro-
ste urządzenie pozwalające zrozumieć działanie przekładni.
Potrzebne będą:
■
2 śrubki z nakrętkami,
■
niewielka deseczka z dwoma wywierconymi otworami
w odległości ok. 15 cm,
■
2 słoiki z pokrywkami (jeden duży i jeden mały),
■
młotek,
■
dość gruby gwóźdź,
■
gumka (np. taka, jakiej używa się do weków),
■
2 dowolne znaczki do naklejenia na słoikach.
W środku jednej i drugiej pokrywki zrobić gwoździem
dziurkę. Włożyć śruby do dziurek wywierconych w desce,
nałożyć na nie pokrywki i zamocować nakrętkami (nie za
mocno, gdyż pokrywki powinny się lekko obracać). Następ-
nie założyć słoiki na pokrywki i mocno zakręcić. Na każdym
słoiku nakleić znaczek, a następnie założyć gumkę w taki
sposób, by obejmowała oba słoiki. „Przekładnia” gotowa.
Teraz należy powoli obracać dużym słoikiem i obserwować,
co się będzie działo ze słoikiem małym, a dokładniej – czy
duży i mały słoik wykonają tyle samo obrotów (obserwację
ułatwią znaczki naklejone na słoikach).
Co się okaże?
Mały słoik wykona znacznie więcej obro-
tów, aniżeli słoik duży.
Jak to wyjaśnić dzieciom?
Większa ilość obrotówmałe-
go słoika jest spowodowana różnicą w rozmiarach słoików.
Podobnie jest w rowerze – wystarczy spojrzeć na połączo-
ne łańcuchem koła wmechanizmie napędowym. W trakcie
jednego obrotu dużego koła – małe koło obróci się kilka ra-
zy, czyli nastąpi przełożenie jednego obrotu na kilka. W re-
zultacie możemy jechać, naciskając na pedały od czasu do
czasu i nie męcząc się zbytnio.
Oczywiście zasadę działania przekładni można też „za-
demonstrować” w drugą stronę – obracając małym słoi-
kiem. Wówczas okaże się, że trzeba kilku obrotów małym
słoikiem, żeby duży słoik obrócił się jeden raz. Takie zjawi-
sko nazywamy redukcją.
Celem sprawdzenia, iż rzeczywiście tak jest, należy to
wszystko obejrzeć w prawdziwym rowerze.
Jak zbudować stabilny,
wytrzymały most?
Eksperyment I
To zadanie nie będzie trudne pod warunkiem, że dzie-
ci odkryją tajemniczą moc łuków w konstrukcjach mostów.
Do wykonania zadania potrzebne będą:
■
2 jednakowej wielkości pudełka,
■
2 cienkie kartony,
■
szklanka,
■
małe kamyki.
Pudełka ustawić w odległości ok. 10 cm, po czym położyć
na nich 2 cienkie kartony. Most gotowy. Teraz na kartonach